Popularność instalacji fotowoltaicznych w Polsce stale rośnie. Wraz z zainteresowaniem ekologicznymi rozwiązaniami generowania energii pozyskiwanej z OZE, problem recyklingu ogniw fotowoltaicznych staje się coraz bardziej widoczny. Choć żywotność paneli liczona jest nawet na 30 lat, falowniki w instalacjach PV wymieniać należy już raz na 10 lat. 

• Jakie mamy obecnie możliwości złomowania paneli fotowoltaicznych? 
• Co warto wiedzieć o opcjach ich recyklingu?

 Zapraszamy do lektury!

Jak przebiega utylizacja paneli fotowoltaicznych?

Żywotność ogniw fotowoltaicznych mierzona jest nawet w dziesięcioleciach. Użytkownicy instalacji PV nie muszą martwić się więc o działanie paneli nawet przez 25 – 30 lat. Sprawność paneli w tym czasie będzie systematycznie maleć. 

O jakich wskaźnikach malenia mowa? Tu w zależności od technologii można mówić o spadku o około 0,3 – 0,5% rocznie. 

Jakimi możliwościami dysponują użytkownicy instalacji PV wówczas, gdy ogniwa przestaną działać zgodnie z oczekiwaniami i przeznaczeniem? W takiej sytuacji warto poznać możliwości utylizacji paneli, z których składa się każda instalacja.

Proces w pigułce 

W pierwszej fazie działań utylizacyjnych z paneli zdejmuje się ramę, by następnie usunąć kable, skrzynkę przyłączeniową oraz te elementy, które można bezproblemowo oddzielić od całości. 

Następnie panele poddawane są cięciu i zgniataniu. Tu warto zwrócić jednak uwagę na to, że poszczególne komponenty ogniw trafiają do odpowiednich, oddzielnych strumieni recyklingowych, gdzie poddawane są utylizacji z uwzględnieniem konkretnego rodzaju materiału. 

Najłatwiejszymi materiałami do poddania recyklingowi są oczywiście elementy wykonane ze szkła oraz z aluminium. Zaawansowane możliwości recyklingu pozwalają na skuteczne odzyskanie nawet 90% (albo i więcej!) materiału. 

Warto podkreślić, że obecna technologia pozwala na odzyskanie nawet 90 – 95% szkła użytego w procesie produkcji paneli oraz nawet 100% aluminium. Ponadto do ponownego użytku będzie nadawać się nawet 80 – 90 % ogniw fotowoltaicznych. Według szacunków można więc mówić o obiecującej perspektywie. Jest nią możliwość sukcesywnego przetworzenia nawet 96% surowców wykorzystanych produktów.

Dodatkowo do ponownego wykorzystania można użyć samych wafli krzemowych, które składają się na strukturę paneli. Ciekawostką jest to, że nawet mocno uszkodzone wafle można przetopić, by finalnie wykorzystać w nowych modułach PV. A co dzieje się z pozostałymi komponentami paneli fotowoltaicznych? Te są poddawane procesowi utylizacji w wysokiej temperaturze, osiągającej nawet 500°C. W tej właśnie temperaturze elementy plastikowe zostają skutecznie odparowane, a ich pozostałością są same ogniwa krzemowe.

Opisane działania pozwalają na osiągnięcie pełnej neutralizacji ogniw, a nawet 80 – 90% z nich z powodzeniem można wykorzystać ponownie. Gdzie sprawdzą się najlepiej? Te w najlepszym stanie technicznym poddaje się działaniu kwasów oraz wzbogaca tak, by przywrócić ich właściwości. Pozostałe ogniwa krzemowe zaś są przetapiane do formy (tzw. wafli), po czym wykorzystuje się je do wyprodukowania całkiem nowych modułów fotowoltaicznych.

Ile kosztuje utylizacja ogniw PV?

Jednym z najważniejszych czynników decydujących o cenie utylizacji paneli fotowoltaicznych jest ich masa. Podobna zasada obowiązuje innego rodzaju elektroodpady, a stawka naliczana jest zazwyczaj za każdy kilogram. 

Średnie ceny utylizacji modułów słonecznych wynoszą około 1,5 zł za kilogram. Cena ta obowiązuje wówczas, gdy panele zostaną dowiezione przez klienta do punktu zbiórki odpadów selektywnych. Tym samym można łatwo przeliczyć, że średnia waga instalacji PV o mocy 10 kW, składającej się z 29 modułów o mocy 340 Wp, wyniesie około 536 kg. Zgodnie z przyjętym przelicznikiem za kilogram materiału przeznaczonego do recyklingu, koszt utylizacji wyniesie 804 zł, a więc niezwykle mało w stosunku do ceny instalacji. 

Nieco inaczej prezentuje się koszt paneli odebranych bezpośrednio z posesji. W takim przypadku do wymienionej wcześniej ceny należałoby doliczyć koszty transportu. Te kształtują się zaś na poziomie ok. 2,5 zł za każdy kilometr.

Analizując koszt recyklingu paneli fotowoltaicznych, warto też od razu wskazać, ile szacunkowo wyniosą koszty utylizacji w przypadku instalacji o konkretnej wielkości. 

• Posiadacze instalacji o mocy do 4 kW powinni liczyć się z kosztami utylizacji rzędu 300 – 400 zł netto. 
• Do 500 – 600 zł netto wzrosną koszty utylizacji fotowoltaiki o mocy 7 kW. 
• Najwięcej zapłacą użytkownicy instalacji o mocy 10 kW – w takim przypadku koszty utylizacji paneli fotowoltaicznych wynieść mogą nawet 800 – 850 zł netto.

Warto również dodać, że koszt utylizacji zależy też od rodzaju tworzywa, z którego zostały wykonane panele. Wagowo ogniwa monokrystaliczne są lżejsze od modułów polikrystalicznych. Tym samym koszt recyklingu tych pierwszych będzie niższy.

Czy panele fotowoltaiczne można wyrzucić?

Z uwagi na duże gabaryty oraz wykonanie z różnego rodzaju tworzyw, ogniwa fotowoltaiczne nie mogą być wyrzucone jak standardowe śmieci. Zgodnie z przepisami obowiązującego w Polsce prawa, bazującymi na ustawie z 11 września 2015 roku, tego rodzaju „odpady” podlegają selektywnej zbiórce i powinny być przekazane do wyspecjalizowanego zakładu, który zajmuje się ich recyklingiem. Do tego zaliczane są do czwartej grupy odpadów, czyli do sprzętu wielkogabarytowego.

Kto powinien przeprowadzić recykling paneli fotowoltaicznych w Polsce? Jak wygląda zaś sytuacja prawna recyklingu fotowoltaiki nie tylko w naszym kraju, ale i w innych? Choć tam też nie można mówić o należytym uregulowaniu sytuacji prawnej, to warto podkreślić istnienie dyrektywy opracowanej przez Unię Europejską. O jakich regulacjach mowa? 

Istotą dyrektywy WEEE (Waste Electrical and Electronic Equipment Directive) jest zakwalifikowanie paneli fotowoltaicznych do grupy urządzeń elektronicznych oraz wprowadzenie wymogu 85% skuteczności w odzyskiwaniu surowców wtórnych. Warto zaznaczyć, że lwia część z tego (mowa o co najmniej 80%) powinna być wykorzystana w recyklingu lub dalszej produkcji. 

Dyrektywa WEEE jest swego rodzaju zobowiązaniem wystosowanym do producentów paneli fotowoltaicznych, określając konieczność organizowania i finansowania zbiórek oraz recyklingu zużytych modułów fotowoltaicznych. Według tej unijnej rekomendacji obowiązek utylizacji paneli PV należeć powinien do ich producenta. Zgodnie z jej postanowieniami funkcjonuje również N Energia.

Warto też podkreślić, że usuwanie odpadów wytworzonych przy demontażu powinno odbywać się w zakładzie przetwarzania. Tutaj zaś, zgodnie z zasadą tzw. rozszerzonej odpowiedzialności producenta, za gospodarowanie tymi odpadami odpowiadać powinien podmiot wprowadzający do obrotu moduły fotowoltaiczne. Wszystko wskazuje więc na to, że, zgodnie ze standardami rynkowymi, za recykling paneli odpowiadać będzie ich producent. Do jego obowiązków zalicza się nie tylko organizowanie, ale i finansowanie przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego.

Kto może oddać panele do utylizacji?

Zarówno osoby fizyczne, jak i właściciele firm, farm fotowoltaicznych oraz producenci, czyli instalatorzy, mogą oddać moduły fotowoltaiczne przeznaczone do recyklingu firmie świadczącej takie usługi. Warto podkreślić, że po przekazaniu paneli do recyklingu firma świadcząca usługi powinna wydać stosowne potwierdzenie zrealizowania usług recyklingowych. To obowiązek, który na firmy zajmujące się recyklingiem nakłada ustawa o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 roku. 

W jej zapisach znajdują się trzy ważne symbole:

• R3 (Recykling lub regeneracja substancji organicznych, które nie są stosowane jako rozpuszczalniki),
• R4 (Recykling lub odzysk metali i związków metali),
• R5 (Recykling lub odzysk innych materiałów nieorganicznych).

Dodatkowo firmy oddające panele do utylizacji powinny legitymować się odpowiednim wpisem w Bazie danych o produktach i opakowaniach oraz gospodarce odpadami (w skrócie: BDO). Obowiązek posiadania tego wpisu nie dotyczy jednak osób fizycznych, które oddają zużyte panele fotowoltaiczne do miejsca ich skupu.

Przedstawione wyżej dane pokazują, że utylizacja paneli fotowoltaicznych w Polsce nie jest bardzo kosztowna. Nie będzie wiązać się też z koniecznością wykonania ciężkiej pracy czy podjęcia wyjątkowego wysiłku. Podkreślić należy jednak to, że stanowi to niesamowity ukłon w stronę ochrony środowiska naturalnego. Stąd też warto podjąć krok w celu zadbania o czystość naszego najbliższego otoczenia. To nic trudnego, a jakie to ważne dla natury!

Usługi utylizacyjne mają rosnąć w siłę

Udział sektora recyklingu paneli fotowoltaicznych będzie zwiększał się z roku na rok. To doskonała wiadomość dla wszystkich tych osób, które myślą o skutecznej ochronie środowiska naturalnego. Prognozy branżowe wskazują na to, że do 2050 roku być może uda się odzyskać nawet 11 milionów funtów zainwestowanych w pracujące już instalacje PV. To zaś daje ogromne możliwości w zakresie produkcji nowych paneli, bez konieczności ponoszenia kosztów zakupu surowców. Tym samym możliwe będzie wyprodukowanie nawet 630 GW energii. Warto podkreślić więc, że w opcji ponownego użycia wyeksploatowanych już materiałów tkwi ogromny potencjał!

Należy też podać szacunkową wielkość pokładów opadów fotowoltaicznych na 2050 rok. To niebagatelna liczba nawet 60 – 78 milionów ton ogniw PV! Tutaj statystyki z pewnością nie są zbyt optymistyczne… Można liczyć jedynie na to, że branża recyklingowa będzie się stale rozwijać, co daje szansę na uniknięcie powodzi śmieci solarnych. Skuteczny recykling paneli fotowoltaicznych pozostaje jedynym rozwiązaniem, które pozwoli sięgać po liczne korzyści płynące z generowania prądu na własne potrzeby użytkowników nowoczesnych instalacji PV.